ORTA ASYA'DA ENERJİ OYUNU YENİDEN KURULUYOR

[Kızgın Sokaklar]

Soğuk Savaş döneminde Rusya üzerinden Avrupa pazarlarına ulaşım yollarının, Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından Türkiye ve İran'la çeşitlenen çıkış yolu alternatiflerine şimdi Çin de eklendi. Tüm dünya küresel krizle boğuşurken büyümeye devam eden Çin artık yakın komşusu Türkmenistan'dan doğrudan doğalgaz alacak.

Çin Devlet Başkanı Hu Jintao, Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, Özbekistan Cumhurbaşkanı İslam Kerimov ve Türkmenistan Cumhurbaşkanı Gurbanguli Berdimuhammedov yıllık 40 milyar metreküplük kapasiteye ulaştırılması beklenen doğalgaz vanasını birlikte çevirdi. Çin'e ulaşıncaya kadar bin 833 kilometre yol kat edecek Hazar doğalgazı Türkmenistan'ın dışında Özbekistan ve Kazakistan topraklarından da geçiyor.

Avrupa Birliği'nin desteklediği Nabucco doğalgaz boru hattı ile by-pass edilmekten endişe eden Moskova, şimdi stratejik ortağı Çin'in doğrudan Rusya'nın arka bahçesine girmesi tehdidi ile karşı karşıya. Rusya'nın enerji gelirleri ile ilgili verileri açıklayan Rusya Başbakan Yardımcısı İgor Seçin, yeni petrol sahalarının açılması ile birlikte yüzde 31'lik artış sağladıklarını; ancak doğalgaz satışında pazar kaybı yaşandığı uyarısında bulundu. Rusya'nın doğalgaz satışları 2009'da bir önceki yıla göre yaklaşık yüzde 20 azaldı. Hükümet doğalgaz pazarını korumak için yeni stratejiler geliştirilmesi konusunda yoğun mesai yapıyor.

Nabucco'yu engellemek için Azerbaycan'a bin metreküp için 300 doların üzerinde fiyat teklif eden Rus enerji şirketi Gazprom'un, Aşkabat'la ilgili benzer stratejisi tersine işledi. Zira teklif edilen yüksek fiyat satışları karşılamayınca Gazprom doğalgaz alımını tamamı ile durdurdu. Moskova'yı anlaşma şartlarına uymamakla suçlayan Berdimuhammedov, yeni pazar arayışını hızlandırdı. Önce "Nabucco'ya katılabilirim." dedi, sonra da Çin'e kadar uzandı. Şimdi sadece Türkmenistan Çin'e doğalgaz vermeyecek, hattın geçtiği ülkeler Kazakistan ve Özbekistan doğalgazının da bu hattan Çin'e akma ihtimali var. Açılışta konuşma yapan liderlerin yeni hattı, Orta Asya'nın yeni İpek Yolu olarak tanımlamaları manidar.

ORTA ASYA'DA ÇİN DÖNEMİ BAŞLIYOR

Açılış töreninde konuşan Jintao, dünyanın zor bir süreçten geçtiği dönemde Orta Asya'da güçlerin birleştirilmesinin önemine dikkat çekti. Jintao, kendilerinin Orta Asya ülkeleri ile sadece iyi komşu olmadığını ve güvenilir bir ortak olduğunun da altını çizdi.

Türkmen liderin açıklaması ise Moskova açısından taşların yerinden oynadığı anlamına geliyordu. Berdimuhammedov, Rusya'nın kriz döneminde Türkmen doğalgazını almayarak aylık 1 milyar dolar kayba uğramasına neden olduğunu ima ederek, "Bu proje sadece ticari ya da ekonomik değil. Bu aynı zamanda siyasi bir değer. Çin akıllı ve uzak görüşlü politikaları ile küresel güvenliğin en önemli garantörlerinden biri oldu." ifadelerini kullandı.

Çin yeni dönemde Türkmen doğalgaz yataklarında ortak yatırımlara da giriyor. Çin Ulusal Petrol Şirketi Türkmenistan doğalgaz yataklarında çalışmalara başlıyor. Ortak yatırımlar için Çin hükümeti 4 milyar dolarlık bir kredi şimdiden ayırdı.

MEDVEDEV TÜRKMENİSTAN YOLCUSU

Uzun süredir Türkmenistan'ı yanında tutmaya çalışan Rusya Devlet Başkanı Dmitri Medvedev iki hafta içinde Türkmenistan'a gidecek. Rusya Enerji Strateji Enstitüsü Başkanı Vitali Buşuyev, The Moscow Times'a yaptığı açıklamada Moskova'nın Türkmen doğalgazını artık sonsuza dek Rusya üzerinden akmaya devam edeceğini düşünmesinin saflık olacağını söyledi. Aşkabat'ın kendi yolunu çizmeye başladığını ifade eden Buşuyev, Rusya'nın doğalgaz alımını kesmesinin ardından Çin hattının hızlandığına dikkat çekti. Buşuyev, Rusya'nın bugüne kadar bölgeye yatırım yapmadığına, sadece bölgeden doğalgazı alarak kendi topraklarında işleyip satmayı planladığına, bunun da artık yeterli bir strateji olmadığına dikkat çekti.

Aşkabat'ın Çin'e yönelmesinde etkili olan bir neden de İran'ın aldığı doğalgazın parasını ödememesi. Türkmenistan İran'dan gerçekleşen sevkiyatı iki kez kesmek zorunda kaldı. Rusya artık, kendine mahkûm bir Türkmenistan'la değil, enerji oyununda aktif strateji geliştirebilen bir ülke ile muhatap olacak.

Rusya, Çin hattı açılmadan iki hafta önce Berdimuhammedov'u Moskova'ya davet etti. Ancak doğalgazda yeni fiyat ve alım konusunda bir anlaşma sağlanamadı. Şimdi tarihi henüz netleştirilemeyen Medvedev'in Aşkabat temaslarına gözler çevrilmiş durumda. Yılsonundan önce gerçekleşmesi beklenen ziyarette Rusya'nın liberal yüzü Medvedev'in Aşkabat'ı nasıl ikna edeceği merak konusu. (CİHAN)