İslam Tarihinin Temel Kaynakları

[Dava_Gülü]

İslam Tarihinin Temel Kaynakları

İslam tarihinin temel kaynakları; sözlü kaynaklar, yazılı kaynaklar, ve müzelik malzeme olmak üzere üçe ayrılır.

a. Sözlü kaynaklar: Bunlar, ağızdan ağza söylenerek gelen, kuşaktan kuşağa sözlü olarak aktarılan tarihle ilgli şiirler, hikayeler, efsaneler, destanlar, menkıbeler, fıkralar ve atasözlerinden oluşur. Örneğin; Hz. Peygamberin hayatı ile ilgili bilgilerin bir bölümünü birkaç yüzyıl boyunca insanlar arasında dilden dile dolaşan sözlü anlatımlar oluşturmaktaydı. Bunların toplanması ve yazıya geçirilmesi sonucu ‘’siyer’’ ve ‘’meğazi’’ eserleri ortaya çıkmıştır.

b. Yazılı kaynaklar: İslam tarihinin çok değişik türden ve çok sayıda yazılı kaynağı vardır. Bunların en başında ‘’kur’an-ı kerim’’gelir. Kur’an-ı kerim bir din kitabı olmakla beraber, cahiliye dönemi Araplarının dini inançları, sosyal ve ekonomik durumları, Hz. Peygamberin islamı yayma çalşmaları, hatta onun özel hayatı hakkında ilk elden bazı temel bilgileri içermektedir. Bu nedenle de İslam dininin doğuşu ve Hz. Peygamberin hayatı üzerinde çalışan bir araştırmacının, kur’anı temel kaynak olarak kullanması kaçınılmazdır. ‘’hadis kitaplar’’ da gerek Hz. Peygamberin hayatı gerekse İslam tarihinin ilk birkaç yüzyılı içindeki bazı dini ve sosyal gelişmelerle ilgili bilgileri içermesi bakımından İslam tarihçisinin temel kaynakları arasında yer alır.

İslam tarihçiliğinin gelişim süreci içerisinde ortaya çıkan siyer ve mağazi, genel tarih, tabakat ve teracim, şehir ve bölge tarihi, hanedan tarihi, nesep, futuhat yada fetihname türü eserlerin İslam tarihinin temel yazılı kaynakları arasında yer alır. Bunlara seyahatnameleride eklemek gerekir.

İslam tarihinin en önemli kaynaklarından biride ‘’arşiv belgeleri’’ dir. Bunlar farklı nitelikteki belgelerden oluşur. Örneğin; geçmiş müslüman devletlerde yöneticiler arasındaki yazışma örnekleri (ferman, berat, hüküm, ahidname vb.) ile mahkeme tutanakları (seriye sicilleri) bu tr belgelerdir.

c. Müzelik Malzeme: yapılarda yada açık hava müzelerinde korunan müslümanlarla ilgili her türlü malzeme bu grupta yer alır. Örneğin: tarihi bir caminin giriş kapısının üzerinde, o caminin ne zaman kim tarafından yaptırıldığı ve kimin tarafından yapıldığını içeren yazılı metne, ‘’kitabe’’ denir. Aynı şekilde medreselerin, hanların , hamamların ve başka tarihi eserlerin üzerinde de benzer kitabeler bulunur. Bu kitabelerdeki bilgiler tarih araştırmacısı için önemli birer kaynaktır.